Fundusz sołecki to kwota wyodrębniona w budżecie gminy, zagwarantowana dla poszczególnych sołectw, na przedsięwzięcia mające na celu poprawę warunków życia mieszkańców. Pieniądze z funduszu sołeckiego mogą pomóc w realizacji wielu pomysłów – można np. zbudować nowy lub odnowić już istniejący plac zabaw, zakupić sprzęt specjalistyczny dla OSP albo wyposażyć lokalną świetlicę w sprzęt i materiały edukacyjne. Z funduszu sołeckiego można również naprawić uliczne oświetlenie czy dołożyć do remontu gminnej drogi przebiegającej przez wieś. Katalog możliwości jest bardzo szeroki, podobnie jak i zakres zadań realizowanych przez gminy. Oczywiście rozmiar planowanego przedsięwzięcia musi być powiązany z wysokością przypadających sołectwu środków. Zgodnie z ustawą, podstawowym przeznaczeniem środków funduszu jest realizacja przedsięwzięć, które muszą spełniać łącznie 4 wymagania: zostać zgłoszone do wójta we wniosku sołectwa; stanowić zadanie własne gminy; służyć poprawie życia mieszkańców; być zgodne ze strategią gminy (tak na marginesie, nigdy nie wiedziałem, że sieć dróg gminnych według „Strategii Rozwoju Gminy Nowy Żmigród na lata 2014-2020” liczy sobie aż 30 962 kilometrów…).

O utworzeniu funduszu sołeckiego decyduje Rada Gminy, a wysokość środków przeznaczonych na konkretne sołectwo wyliczana jest według wzoru: F= (2+Lm/100)Kb, gdzie poszczególne symbole oznaczają: F – wysokość środków przeznaczonych na dane sołectwo, która jednak nie może być wyższa niż 10-krotność Kb; Lm – liczba mieszkańców sołectwa według stanu na ostatni dzień czerwca roku poprzedzającego rok, w którym zostaną poniesione wydatki; Kb – kwota bazowa obliczona przez podzielenie dochodów gminy oraz liczby mieszkańców gminy według stanu na 31 grudnia roku poprzedzającego o 2 lata rok poniesienia wydatków (np. średnia kwota bazowa krajowa podana przez Ministerstwo Finansów na 2018 rok wynosi 3.831,28 zł). Bardzo proste, prawda? Szczerze mówiąc, próbowaliśmy – zdziwieni nieco tym, że wysokość funduszu dla np. Nowego Żmigrodu i Łężyn jest taka sama, podczas gdy różnica w liczbie mieszkańców, według danych ze strony UG, sięga 450 osób - wyliczyć orientacyjnie wysokość środków, ale przekroczyło to nasze ograniczone talenty matematyczne. Jako, że ustawa mówi, że żadne sołectwo nie może mieć przyznanych środków niższych niż wynikające z przepisów, pozwalamy sobie domniemywać, że największe miejscowości Gminy, czyli Nowy Żmigród, Łężyny, Kąty i Nienaszów otrzymały kwotę maksymalną zgodnie z przepisami ustawy, czyli 10-krotność Kwoty bazowej. Ustawodawca przyznał wprawdzie gminnym radom kompetencję do podwyższenia funduszu ponad wynikającą z wyliczeń wysokość ale w tym celu konieczne jest podjęcie uchwały, w której wskazane zostaną zasady zwiększania środków funduszu przypadających na poszczególne sołectwa. Uchwalę podejmuje się do 30 czerwca. W BIP Nowy Żmigród nie ma takiej uchwały, co oznacza, że wszystkie sołectwa otrzymały środki w wysokości wyliczonej według przedstawionego powyżej algorytmu. 

Ostateczną informację o tym, ile środków sołectwo dostanie do dyspozycji, wójt ma obowiązek przekazać sołtysom do 31 lipca. Warto podkreślić, że korzyścią dla gminy z utworzenia funduszu sołeckiego są dodatkowe pieniądze z budżetu państwa, które w przypadku nie utworzenia funduszu nie przysługują. Te dodatkowe środki wynoszą odpowiednio: 20, 30 lub 40 % wykonanych wydatków. Najwyższe dofinansowanie otrzymują gminy o najniższych dochodach, czyli takie w których Kwota bazowa jest mniejsza od średniej Kwoty bazowej kraju, która na 2018 rok wynosi 3 831,28 zł. Oczywiście, im bogatsza gmina tym ten zwrot będzie mniejszy. Należy w tym momencie zwrócić uwagę na to, że od zwiększonej decyzją rady gminy ponad wskaźnik kwoty funduszu sołeckiego, zwrot z budżetu państwa nie przysługuje. Innymi słowy: wysokość funduszu sołeckiego dla sołectwa X wyliczonego zgodnie z przepisami ustawy wynosi 10 tys. zł; rada gminy zwiększa ten fundusz na 20 tys., to zwrot z budżetu państwa w wysokości np. 40% będzie przysługiwał tylko od kwoty 10 tys. zł…

Jak już napisaliśmy wcześniej, warunkiem przyznania środków sołectwu jest wymóg złożenia wniosku do wójta gminy; taki wniosek jest uchwalany przez zebranie wiejskie z inicjatywy sołtysa, rady sołeckiej lub co najmniej 15 pełnoletnich mieszkańców sołectwa. Ten wymóg ma – według ustawodawcy – zapobiec nadmiernej ilości propozycji, co do treści wniosków. Trzeba przyznać, że jest dość specyficzna konstrukcja, która stawia znak równości między propozycją sołtysa czy rady sołeckiej a wymogiem znalezienia dla alternatywnego wniosku aż 15 pełnoletnich obywateli, jeżeli mieliby inny pomysł na wykorzystanie środków funduszu sołeckiego niż władze sołectwa. Patrząc na frekwencję na zebraniach ws. funduszu sołeckiego w naszej Gminie, to w tym roku możliwość zgłoszenia innego wniosku, niż proponowanego przez sołtysa czy radę sołecką teoretycznie była możliwa w 9 spośród 19 sołectw… Jako, że ustawa o samorządzie gminy nie zawiera definicji „zebrania wiejskiego”, najczęściej to pojecie jest interpretowane jako „zgromadzenie ogółu mieszkańców danego sołectwa”. Po uchwaleniu wniosku przez zebranie wiejskie, sołtys przedstawia wniosek wójtowi najpóźniej do 30 września roku poprzedzającego dany rok budżetowy. Ten termin należy do tzw. terminów zawitych, czyli takich, których przekroczenie skutkuje utratą przez sołectwo prawa do dysponowania swoją pulą funduszu sołeckiego. Każdy wniosek podlega ocenie dokonywanej przez wójta pod kątem spełnienia ustawowych wymagań. Niespełnienie któregokolwiek wymogu powoduje odrzucenie wniosku przez wójta w terminie 7 dni od otrzymania wniosku przez sołectwo. Zebranie wiejskie może ponownie uchwalić ten wniosek. Upływ terminu 7 dni do odrzucenia wniosku przez wójta, zobowiązuje wójta do uwzględnienia wniosku sołectwa w opracowywanym projekcie budżetu gminy, który zostaje przekazany radzie gminy. Oczywiście, rada gminy głosując uchwałę budżetową może odrzucić proponowane przez dane sołectwo wykorzystanie funduszu sołeckiego.

Ponieważ fundusz jest częścią budżetu gminy, to dysponuje nim wójt, zakupując wskazane przez sołectwo towary lub usługi. Oznacza to, że wszelkie zamówienia publiczne związane z realizacją zadania finansowanego z funduszu sołeckiego są organizowane przez urząd gminy, a nie przez sołtysa. Natomiast to, w którym miesiącu nastąpi uruchomienie środków, zależy od aktywności mieszkańców sołectwa, rady sołeckiej i sołtysa. To ważne, bo środki funduszu sołeckiego powinny być wydane do końca roku budżetowego. Niewykorzystane w danym roku budżetowym środki z funduszu sołeckiego wygasają, więc brak jest możliwości zaoszczędzenia większych środków celem przeprowadzenia inwestycji na większą skalę. Tak naprawdę, z punktu widzenia wysokości budżetu gminy, środki funduszu sołeckiego to są „groszowe sprawy”, w których znacznie więcej ideologii i górnolotnych sformułowań o wzmocnieniu samorządu lokalnego czy zintegrowaniu społeczności lokalnej, itp. niż faktycznych pieniędzy.

Na 2018 rok wysokość funduszu sołeckiego w gminie Nowy Żmigród wynosi 449 060,99 zł; najwyższe kwoty w wysokości 36 877,8 zł zostały przeznaczone dla: Nowego Żmigrodu, Łężyn, Kątów i Nienaszowa; najmniejszą kwotę - 10 583,93 zł - otrzymało najmniejsze sołectwo w Gminie, czyli Jaworze. Wnioskując o informacje o planowanych zadaniach finansowanych w 2018 roku z funduszu sołeckiego, zwróciliśmy się także o informację o frekwencji na zebraniach na których mieszkańcy podejmowali decyzję. Na 7586 mieszkańców uprawnionych do wzięcia udziału w zebraniach, udział wzięło tylko 378 osób, co oznacza frekwencję na poziomie niecałych 5%! Największym zainteresowaniem wykazali się mieszkańcy Grabaniny (12%) i Makowisk (11%). Najniższa frekwencja była w Nowym Żmigrodzie (1%) i Skalniku (3%). Można na ten fakt spojrzeć dwojako: uznać, że tak mizerna frekwencja nie najlepiej świadczy o zainteresowaniu mieszkańców losami swoich miejscowości albo uznać, że z funduszu sołeckiego wydawane są tak małe kwoty, że mieszkańcy nie są po prostu zainteresowani uznając, że za kilkanaście tysięcy złotych niczego wielkiego się i tak nie zrobi, a wymogi do spełnienia, by zaproponować coś innego spore.

Szczegóły podziału Funduszu Sołeckiego na 2018 rok przedstawiamy w załączniku.

Nr działek na których będą wykonywane prace finansowane z funduszu sołeckiego można sprawdzić na stronie internetowej: http://mapy.geoportal.gov.pl/imap/?gpmap=gp0&actions=acShowWgPlot